تاثیرات جهانی شدن بر برنامه ی درسی خرده فرهنگها(چالشها و فرصتها)
ستار جوانمردی[1]
چکیده
درجهان امروز تاثیرات جهانی شدن بر بسیاری از حوزه های معرفت بشری مانند جامعه شناسی،سیاست،اقتصاد وفرهنگ به وضوح نمایان است.در این راستااز میان حوزه های فوق الذکر،شاید بتوان حوزه ی فرهنگ وبه ویژه مقوله ی خرده فرهنگها را با توجه به نقش وکارکردی که درجامعه دارند،تاثیر گذارتر از سایر حوزه ها بر روی تعلیم وتربیت وبه ویژه برنامه درسی قلمداد نمود.هدف از این مقاله تبیین وتشریح جایگاه برنامه درسی خرده فرهنگها درنظام برنامه ریزی درسی ونشان دادن ابعاد مختلف تاثیرات جهانی شدن بر برنامه درسی خرده فرهنگها می باشد که با استفاده از روش گردآوری اطلاعات ازمنابع کتابخانه ای واینترنتی صورت گرفته است.در این مقاله ابتدا ابعاد گوناگون تاثیرات جهانی شدن بر برنامه درسی خرده فرهنگها(که شامل ابعادسیاسی،اجتماعی ،اقتصادی وفرهنگی می شود)مورد بررسی قرار می گیرد.سپس به بیان جایگاه واهمیت خرده فرهنگها درنظام آموزش وپرورش ونظام برنامه ریزی درسی پرداخته می شود. درادامه به بیان انواع رویکردها درمواجهه با دخالت خرده فرهنگها در برنامه درسی(که شامل رویکردهای عدم دخالت،دخالت نسبی،ودخالت کامل می شود)اشاره می شود ومزایا ومعایب هر کدام از این رویکردها مورد بر رسی قرار می گیرد.در پایان نیز چالشها وفرصتهای فرا روی برنامه درسی خرده فرهنگها در فرایند جهانی شدن درابعاد گوناگون(فلسفی ،سیاسی ،فرهنگی واجتماعی)مورد بررسی قرارمی گیرد.امید است نقطه نظرات مطرح شده در این مقاله دست اندرکاران وطراحان برنامه ی درسی رادرامر سیاسیتگذاری وطراحی برنامه های درسی خرده فرهنگها،یاری رسانی کند.
کلید وازه ها:جهانی شدن-خرده فرهنگ-برنامه درسی خرده فرهنگها
مقدمه: در جهان امروزتاثیرات جهانی شدن بر بسیاری از حوزه های معرفت بشری مانند جامعه شناسی،سیاست ،اقتصاد وفرهنگ به وضوح نمایان است.در این راستا از میان حوزه های فوق الذکر شاید بتوان حوزه ی فرهنگ وبه ویژه مقوله ی خرده فرهنگها را با توجه به نقش وکارکردی که در جامعه دارند، تاثیر گذارتر از سایر حوزه ها بر روی تعلیم وتربیت وبه ویژه برنامه درسی قلمداد نمود.
حوزه ی فرهنگ وبه ویژه برنامه درسی خرده فرهنگها در نظام تعلیم وتربیت کشورها از اهمیت وجایگاه حساسی برخوردار می باشددر بحث از خرده فرهنگها گفته می شودکه فرهنگ هر جامعه زمینه های عمومی ومشترک با فرهنگ جوامع دیگر دارد ولی خصوصیات وپچیدگیها وسادگیهای فرهنگی در هر جامعه اختصاص به همان جامعه دارد.این خصوصیات در فرهنگ خاص هر جامعه اختصاص به همان جامعه دارد. این خصوصیات در فرهنگ خاص هر جامعه نیز برای همه ی اعضای آن جامعه مفهوم وارزش مشابه مشترک ندارد.افراد هر جامعه بر حسب اینکه متعلق به کدام گروه اجتماعی وشغلی هستند وبه چه طبقه ای بستگی دارند وخود را از چه طایفه ای می دانند وبه کدام گرایش فکری یا عقیدتی منسوبند،وبالاخره بر حسب اینکه از نظر جنسی وسنی در چه رده ای قرار دارند،دارای نمود وظهور ومختصات فرهنگی متفاوتند.وبه آسانی می توان آنها را به اعتبار گفتار ،رفتار،لباس و...از یکدیگر متمایز ساخت،این تفاوتها وویژگیهای داخلی هر فرهنگ را"خرده فرهنگ[2]"یا جوانه ها وشاخ وبرگهای تنه ی اصلی فرهنگ جامعه می نامند. به عنوان نمونه زبان را در نظر بگیریم:درست است که هر جامعه دارای زبانی معین است که با زبان جامعه دیگر فرق دارد ولی به آسانی می توان تمییز داد که کودکان،جوانان،سالخوردگان دانش آموزان ،کارگران و...دارای کلمات واصطلاحات،اشارات وضرب المثلهاو سرانجام ادبیات وزبان مختص به خود میباشند. در مورد لباس،مسکن،سرگرمی و..نیز به همین ترتیب،در یک جامعه بر حسب شغل وموقعیت اقتصادی ،اجتماعی و سن وجنس ،خرده فرهنگهای کاملا متمایز از یکدیگر وجود دارد(روح الامینی،1372). در این مقاله خرده فرهنگ به معنای عام مد نظر می باشد که می تواند تمامی جنبه های عاطفی ،سنی ،جنسی ،نژادی ،قومی ،زبانی و... در بربگیرد .در بحث از تاثیرات جهانی شدن بر برنامه درسی خرده فرهنگهاابعاد مختلفی در کار می باشد.این ابعادوابستگی متقابل به یکدیگردارند،اما در اینجا برای وضوح بخشیدن به ذهن خوانندگان از یکد یگر تفکیک شده اند.این ابعاد، شامل ابعاد سیاسی،اجتماعی،اقتصادی وفرهنگی می باشند که در اینجا به هر یک از آنها پرداخته می شود.
تاثیرات سیاسی جهانی شدن بر برنامه درسی خرده فرهنگها
فرایند جهانی شدن، مرزهای سیاسی جوامع را فرو ریخته و محیط واحدی را به وجود آورده است.
جهانی شدن معاصر، شرایطی را به وجود آورده است که در آن تمدن ها، مناطق و دولت ـ ملت ها به طور فزاینده ای برای ساختن و حفظ تاریخ و هویت ملی خود به شدت تحت فشار هستند. ملیت زدایی، سرزمین زدایی، تحلیل دولت، ملت مدرن، تمرکز زدادیی از ساختار و منابع قدرت از تأثیرات جهانی شدن می باشد. (اسماعیلی، 1382).این تاثیرات به ویژه در برنامه درسی خرده فرهنگها به وضوح نمایان است.از جمله ی این تاثیرات می توان به یکسان سازی تصمیمات وخط مشی های سیاسی در کشورهای جنوب وعدم توجه به خرده فرهنگها در برنامه درسی،تمرکز گرایی شدید درنظام برنامه ریزی درسی و عدم توازن قدرت و اختیارات خرده فرهنگها در میزان دخالت در برنامه درسی کشورنام برد.
تاثیرات اجتماعی جهانی شدن بر برنامه درسی خرده فرهنگها
همان طور که قبلاً گفته شد در عمل تفکیک کردن ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی جهانی شدن امکان پذیر نیست و این حوزه ها از یکدیگر تاثیر می گیرند و بر هم اثر می گذارند. در این مقاله نیز به منظور روشن تر شدن بحث به طور جداگانه مورد بررسی قرار گرفته اند. روند جهانی شدن با سرعت چشم گیری بر نهاد خانواده، تأثیر گذارده است: تغییر الگوهها و سبک های زندگی، تغییر نقش ها و روابط موجود در خانواده، کاهش ازدواج و افزایش طلاق،عدم رضایت فردی و اجتماعی، افزایش تعارضات ارزشی درون خانواده ، فرار مغزها و مسایل بسیار بغرنج دیگری را به وجود آورده است.
عوامل فوق دربر هم ریختن نظم اجتماعی و تعادل اجتماعی به ویژه در جوامع در حال توسعه، بسیار مؤثر می باشند. در مورد تاثیرات اجتماعی جهانی شدن بر برنامه درسی خرده فرهنگها ؛اولاً توجه افراطی برنامه های درسی به آرمانهای اجتماعی وسبک زندگی جوامع پیشرفته صنعتی وغربی و نیزمنزوی ماندن جوامع سنتی و غیر صنعتی از هویت بومی واصالت فرهنگی،حرکت برنامه درسی در جهت تجانس وهمگنی تمامی خرده فرهنگها بدون در نظر گرفتن ریشه ها وسوابق تاریخی وهویتی هر یک از آنها وبی نظمی اجتماعی در برنامه درسی اشاره نمود.
تاثیرات اقتصادی جهانی شدن بر برنامه درسی خرده فرهنگها
یکی از ابعاد گسترده ی جهانی شدن، شکل گیری اقتصاد جهانی است. اقتصاد جوامع در جریان دو قرن تجارت و مبادله، به صورت بخش هایی از یک نظام اقتصاد فراملی در آمده است. شکل گیری شرکت های چند ملیتی و موسسات مالی بین المللی، نشانگر فروریختن مرزهای اقتصاد جوامع می باشد. هر چند در نظام اقتصاد جهانی، همه جوامع به نوعی وابسته به یکدیگرند ولی جایگاه آنان یکسان نیست. نقش مدیریت های کارآمد و باتجربه، نیروی انسانی ماهر، تکنولوژی مدرن و سرمایه از عوامل برتری جوامع در اقتصاد جهانی می باشد.در ارتباط باتاثیرات اقتصادی جهانی شدن بر برنامه درسی خرده فرهنگها می توان به توزیع ناعادلانه ی اعتبارات وبودجه در کشورهای جنوب درارتباط با هر یک از خرده فرهنگها در برنامه درسی ونیز نا توانایی اقتصادی بسیاری از خرده فرهنگها در کشرهای جنوب برای مقابله با تغییرات سر بع جهانی یاد کرد.
تاثیرات فرهنگی جهانی شدن بر برنامه درسی خرده فرهنگها
فرهنگ در باورها، پندار، کردار و گفتار مردمان خودنمائی می کند و ریشه در وجدان جمعی دارد و در جریان تربیت، در وجدان فردی تجلی پیدا می کند. به معنای دیگر، فرهنگ، روح اقوام و ملت هاست و دگرگونی و نابودی آن بسیار آهسته و کند است. هویت اقوام و ملل از فرهنگ و خرده فرهنگ آنان بر می خیزد. از همین روی هستی فرهنگ در هویت ملل نهفته است. هستی و هویت ملی از فرهنگ کلان ملی نشأت می گیرد. بنابراین این دو حامل و محمول به سادگی زیر پرتو شبکه های رسانه ای پژمرده نمی گردند.(شیخاوندی، 1382، ص 8)
تاثیرات فرهنگی نظام جهانی در ابعاد وسیع و عمیقی چون هویت های ملی ـ قومی، جامعه اطلاعاتی، وسایل ارتباطی جهانی، حجم تولیدات علم و... جوامع را به شدت تحت تأثیر خود قرار داده است. در ارتباط با تاثیرات فرهنگی جهانی شدن بر برنامه درسی خرده فرهنگها می توان به تبعیت نظام آموزش وپرورش در بسیاری از کشورهای در حال توسعه از فرهنگ والگوهای توسعه ای درکشورهای غربی ونیز نابودی زبان وهویت اصیل بسیاری از خرده فرهنگها در فرایند جهانی شدن اشاره نمود.
جایگاه واهمیت خرده فرهنگها در نظام آموزش وپرورش ونظام برنامه ریزی درسی
خرده فرهنگها از اجزای اصلی فرهنگ هر جامعه ای به شمار می آیند. خرده فرهنگها در نظام آموزش وپرورش ونظام برنامه ریزی درسی دارای جایگاه حساسی می باشند.همانطور که در ابتدای مقاله نیز ذکر گردید منظور از خرده فرهنگ،خرده فرهنگ به معنای عام جنسی،نژادی ،زبانی،قومی و..است.جامعه بدون وجود این خرده فرهنگها،دارای کارکردکامل ومعنا ومفهوم واقعی نمی باشد. اهمیت خرده فرهنگها در زمینه ی دانش می باشد که ارنشتاین به خوبی آن را توضیح داده است.ارنشتاین برای فایق آمدن برمجموعه ی گسترده ی تغییر وتحول اجتماعی،10زمینه ی دانش را تعیین می کند که رهبران وکارورزان برنامه درسی باید آنها را مورد توجه قرار دهند.زمینه های دانشی که وی تعیین کرده است،آینده گرایانه بوده ورکن یک برنامه درسی بین رشته ای را تشکیل می دهند(ارنشتاین،1384).در اینجا از بین 10 زمینه ی دانشی که ارنشتاین توضیح می دهد،2زمینه ی دانشی را که ارتباط بیشتری با نقش خرده فرهنگها دارند،مورد توجه قرار میگیرند.یکی از این زمینه های دانش که به خوبی جایگاه واهمیت خرده فرهنگها دربرنامه درسی را مشخص می کند این است که دانش باید متشکل از روشها وشکلهای گوناگون باشد:بدین معنی که روشهای افراد در یادگیری متفاوت می باشد .روشی که درمورد یک یادگیرنده ی خاص موثر است،در مورد یادگیرنده ی دیگر شاید تاثیر چندانی نداشته باشد؛زیرا سبکهای یادگیری والگوهای تفکر متفاوتی وجود دارند(که تاحدی ممکن است به جنسیت،طبقه ی اجتماعی،فرهنگ وهوش مربوط باشد).پس مدارس ونظام آموزشی بایستی حق انتخاب بین شقوق مختلف را برای کسب دانش ویادگیری فراهم بیاورند.یکی دیگر از زمینه های دانش که ارنشتاین توضیح می دهد این است که:دانش باید در بافت ارزشها آموزش داده شود؛دانش مبتنی بر حقایق وپدیده های خارجی است که عینی،خنثی وقابل اندازه گیری می باشند.دانش فرا گرفته شده از طریق عدسی دید اجتماعی وفلسفی فرد پردازش می شود ودر نتیجه بارارزشی به خود می گیرد.به معنای واقعی کلمه آنچه ما یاد می گیریم یا هر آنچه را که فرا نمی گیریم بر مبنای انتخاب استوار است،یک فرایند پالاینده که خود آن نیز بر پایه ی ارزشها قرار دارد.نحوه ی تفسیر ما از دانش ونحوه ی بنا نهادن واستفاده از آن تا حدی بازتاب عمل ارزش گذاری وساخت ارزشی است که برنامه ریزان درسی بر آن تاکید دارند.بزرگترین خطر در یاددهی دانش،نادیده گرفتن ارزشهایی است که فرد وجامه را شکل می دهند.یعنی تدریس در خلا وبدون بینش وبصیرت.دانش ارزنده ومفید نمی تواند جایگزین ارزشها شود،ولی باید به ارزشهایی که در نظر برنامه ریزان درسی عزیز وارزشمند است ملحق وضمیمه گردد.نوع انسانهایی که درهر جامعه ای بار آورده می شوند،منعکس کننده ی دانش وارزشهایی است که یاد گرفته می شود،یابه عبارت دقیقتر نحوه ای است که برنامه ریزان درسی دانش را درمیان ارزشها تفسیر می نمایند.این زمینه به خوبی نشان می دهد که برنامه ریزان درسی بایستی به ارزشهای متفاوت افراد در یادگیری ودرنتیجه تفاوتهای فرهنگی افرادتوجه ویژه داشته باشند .
امروز زندگی را بالبخند آغاز کنید.شعار امسال این وبلاگ این است:امید آری----ناامیدی هرگز.هر کسی می خواهد که در طول سال امیدوار به زنگی باقی بماند .هر روز به این وبلاگ سر بزندوگر نه.....
راهنمای استناد به منابع به شیوه APA براساس دستنامه انتشار منابع انجمن روانشناسان امریکا، ویرایش پنجم.
توجه داشته باشید که در این راهنما منظور از «منابع» شکل نوشتن اطلاعات هر منبع در فهرست منابع آخر کتاب یا پایاننامه یا . . . است و منظور از «ارجاع درون متنی» شکل نوشتن ارجاعی است که در درون نوشته به منبعی میدهیم. در زبان انگلیسی و در دستنامه یاد شده از واژههای «Referecne» برای منابع و «In-text» به جای ارجاع درون متنی استفاده میشود.
کتاب با یک نویسنده
منابع
کشتکار ملکی، ح. (1383). کاربرد کامپیوتر در مدیریت و حسابداری. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).
فلبر، ه. (1381). مبانی اصطلاحشناسی. ترجمه محسن عزیزی. تهران: مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران.
ارجاع درون متنی
(کشتکار ملکی، 1383، ص 75)
Reference:
Komisar, L. (1991). The new feminism. New York:
Franklin Watts.
In-Text:
(Komisar, 1991, p. 201)
کتاب با دو نویسنده یا بیشتر
منابع
فتحیان، م.، و مهدویفر، ح. (1383). پیش به سوی جامعه اطلاعاتی. تهران: مؤسسه فرهنگی هنری دیباگران.
مکآردل، و. د.، کچ، ف.، و کچ، و. (1384). فیزیولوژی ورزشی (1): انرژی و تغذیه. ترجمه اصغر خالدان. تهران: سازمان مطالعه و تدوین علوم انسانی دانشگاهها «سمت».
ارجاع درون متنی با دو نویسنده
(فتحیان و مهدویفر، 1383، ص 329)
ارجاع درون متنی برای سه و بیش از سه نویسنده
(مکآردل، کج، و کچ، 1384، ص 119)
ارجاع درون متنی برای سه و بیش از سه نویسنده (در دفعات بعد)
ارجاع در دفعات بعد (مکآردل و دیگران، 1384)
تذکار: در فارسی نیاز نیست در ارجاع برای نخستین بار به کتاب، اسامی همه نویسندگان را در ارجاع درون متنی بنویسیم و کافی است به نام نخستین نویسنده و اصطلاح «و دیگران» بسنده کنیم.
Reference:
Strunk, W., Jr. & White, E.B. (1979). The elements
of style (3rd ed.). New York:Macmillan.
In-Text: (two authors):
(Strunk & White, 1979)
In-Text (three or more authors):
(Strunk, White, & Smith, 1979)
In-Text (subsequent references):
(Strunk et al., 1979)
سازمان به عنوان مؤلف
منابع
نام سازمان. (سال). عنوان اثر. محل نشر: ناشر.
شورای کتابخانههای کوئینزلند. (1381). رهنمودها و استانداردهای کتابخانههای عمومی کوئینزلند. ترجمه علی حسین قاسمی. تهران دبیزش.
ارجاع درون متنی
(شورای کتابخانههای کوئینزلند، 1381، ص 71)
Reference
Ohio State University Natural Resources Institute (1959).
A directory of Ohio facilities and services for
resources conservation. Columbus, OH:Natural
Resources Institute.
In-Text
(Ohio State University Natural Resources Institute, 1959, p. 33)
فصل یک کتاب که هر فصل را یک نویسنده نوشته است یا مجموعه مقالات
منابع
نام خانوادگی نویسنده فصل، نام. (سال). عنوان فصل یا مقاله. در گردآورنده کتاب یا مجموعه (نقش او)، عنوان کتاب یا مجموعه (صص). محل نشر: ناشر.
وزیری، ف. (1378). برگهآرایی. در پوری سلطانی (ویراستار)، خدمات فنی (ویرایش 8) (صص 187-211). تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
کوکبی، م. (1379). قالب مارک ایران: نظریه و عمل. در رحمت ا . . . فتاحی (گردآورنده). فهرستهای رایانهای: کاربرد و توسعه: مجموعه مقالات کاربرد و توسعه فهرستهای رایانهای در کتابخانههای ایران، 27 و 28 آبان 1378 (صص109- 123). مشهد: دانشگاه فردوسی؛ تهران: مرکز اطلاعرسانی و خدمات علمی وزارت جهاد سازندگی.
ارجاع درون متنی
(وزیری، 1387، ص198)
(کوکبی، 1379، ص 119)
Reference
Roll, W.P. (1976). ESP and memory. In J.M.O. Wheatley
& H.L. Edge (Eds.), Philosophical dimensions
of parapsychology (pp. 154-184). Springfield,
IL:American Psychiatric Press.
In-Text
(Roll, 1976, p. 161)
پایاننامه
منابع
کیانمهر، ش. (1376). بررسی روند موضوعی پایاننامههای کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاعرسانی دانشگاههای مستقر در تهران طی سالهای 1366 لغایت 1375. پایاننامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاعرسانی. دانشگاه علوم پزشکی ایران، دانشکده مدیریت و اطلاعرسانی پزشکی.
ارجاع درون متنی
(کیانمهر، 1376)
دایره المعارف
منابع
نویسنده مقاله. (سال). عنوان مقاله. در گردآورنده. عنوان دایره المعارف (جلد، صص). محل نشر: ناشر.
پاکتچی، الف. (1383). پوشاک. در دایرهالمعارف بزرگ اسلامی (ج. 14، صص 1-50). تهران: مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی.
ارجاع درون متنی
(نویسنده مقاله، سال)
Reference
Warren, S.A. (1977). Mental retardation and environment.
In International encyclopedia of psychiatry,
psychology, psychoanalysis, and neurology (Vol. 7,
pp. 202-207). New York: Aesculapius Publishers.
In-Text:
(Warren, 1977, p. 204)
مقاله مجله (با یک نویسنده)
منابع
نام خانوادگی، نام. (سال). عنوان مقاله. عنوان مجله، ج. (ش.)، صفحات.
رضائیان، ع. (1382). بررسی تطبیقی نظریههای علم مدیریت با آموزههای اسلام. حوزه و دانشگاه، 9(37)، 8-35.
ارجاع درون متنی
(رضائیان، 1382، ص12)
Reference:
Maki, R.H. (1982). Categorization effects which occur
in comparative judgment tasks. Memory &
Cognition, 10, 252-264.
In-Text:
(Maki, 1982, p. 260)
با دو نویسنده یا بیشتر
منابع
نام خانوادگی، نام، نام خانوادگی، نام، و نام خانوادگی، نام. (سال). عنوان مقاله. عنوان مجله، ج. (ش.)، صفحات.
میتروف، ل.، و دنتون، الف. (1382). مطالعه معنویت در محیط کار. ترجمه علی رستگار. حوزه و دانشگاه، 9(37)، 163-184.
ارجاع درون متنی (با دو نویسنده)
(میتروف و دنتون، 1382)
ارجاع درون متنی (سه یا بیش از سه نویسنده)
(نوکاریزی، فتاحی، و داورپناه، 1386)
تذکار: در فارسی نیاز نیست در ارجاع برای نخستین بار به کتاب، اسامی همه نویسندگان را در ارجاع درون متنی بنویسیم و کافی است به نام نخستین نویسنده و اصطلاح «و دیگران» بسنده کنیم.
Reference:
Atkinson, R.C., & Shiffrin, R.M. (1971). The control of
short-term memory. Scientific American, 225,
82-90.
In-Text (two authors):
(Atkinson & Shiffrin, 1971)
In-Text (three to five authors):
(Smith, Zappella, Rosen, Gustman, & Rock, 1994)
In-Text (six or more authors):
(Smith et al., 1994)
In-Text (subsequent references):
(Smith et al., 1994)
In-Text (subsequent references in the same paragraph):
(Smith et al.)